Cùng với sự phát triển của đất nước, những năm qua các khu công nghiệp, khu chế xuất phát triển nhanh về số lượng và quy mô; thu hút và giải quyết việc làm cho hàng trăm nghìn lao động, đóng góp cho ngân sách nhà nước năm sau cao hơn năm trước. Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và tổ chức chính trị-xã hội luôn quan tâm nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho công nhân lao động khu công nghiệp, khu chế xuất. Nhiều chủ trương của Đảng, Nhà nước có liên quan đã được ban hành và tổ chức thực hiện đạt được kết quả ban đầu. Công tác xây dựng chính sách pháp luật của đời sống văn hóa công nhân ở các khu công nghiệp, khu chế xuất được quan tâm hơn.
Tuy nhiên, nhiều mục tiêu, chỉ tiêu chưa đạt yêu cầu. Công nhân chưa được hưởng thụ đời sống văn hóa tinh thần tương xứng với thành quả của công cuộc xây dựng, phát triển đất nước. Nhiều doanh nghiệp chưa quan tâm đến đời sống văn hóa tinh thần của công nhân lao động; môi trường văn hóa ở nơi làm việc và nơi sinh sống của công nhân chưa được quan tâm xây dựng và phát triển; một số công nhân có lối sống thiếu lành mạnh, vướng vào tệ nạn xã hội; một số khác bị các thế lực thù địch lôi kéo, kích động tham gia vào các hoạt động chống phá, gây rối.
Tình hình trên có nhiều nguyên nhân, nhưng chủ yếu là do các cấp ủy Đảng, chính quyền, các tổ chức chính trị-xã hội, cán bộ, đảng viên chưa nhận thức đầy đủ tầm quan trọng, tính cấp bách của việc nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho công nhân lao động; chưa làm tốt vai trò, trách nhiệm trong việc thực hiện chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về lĩnh vực này. Công tác kiểm tra, giám sát chưa thường xuyên. Sự phối hợp của các cấp, các ngành thiếu chặt chẽ. Vai trò của công đoàn, các tổ chức chính trị-xã hội, các hiệp hội doanh nghiệp, doanh nhân chưa được chú trọng, phát huy.
Những năm tới, tình hình thế giới sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường; mức độ hội nhập. toàn cầu hóa ngày càng cao. Số lượng doanh nghiệp, doanh nhân, công nhân lao động nước ngoài vào làm việc trong các khu công nghiệp, khu chế xuất ở Việt Nam sẽ gia tăng; sự đan xem, giao thoa văn hóa giữa các nước, dân tộc, vùng miền, khu vực ngày càng nhiều. Trong nước, có sự tăng nhanh về số lượng và quy mô của doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế; đội ngũ doanh nhân, công nhân lao động không ngừng lớn mạnh cả về số lượng và chất lượng. Nhiều vấn đề xã hội mới, phức tạp có thể xuất hiện, nhất là thanh niên công nhân tiếp tục bị kẻ xấu lôi kéo, kích động, chia rẽ; bị tác động của mặt trái các phương tiện truyền thông hiện đại. Do vậy, môi trường lao động, môi trường văn hóa, đời sống vật chất, tinh thần của công nhân lao động trong doanh nghiệp tiếp tục là vấn đề cần được quan tâm sâu sắc. Xây dựng và nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho công nhân lao động là nhiệm vụ vừa cấp bách, vừa lâu dài, là trách nhiệm của Đảng, của cả hệ thống chính trị, của tổ chức công đoàn, của doanh nhân và công nhân lao động.
Đặc biệt, để đề cao đạo đức, văn hóa kinh doanh, trách nhiệm của chủ doanh nghiệp, doanh nhân, trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp trong việc nâng cao đời sống tinh thần cho công nhân lao động. Xác định chủ doanh nghiệp, doanh nhân, công nhân lao động vừa là chủ thể, vừa là đối tượng thụ hưởng thành quả của việc tạo dựng và phát triển môi trường văn hóa lành mạnh trong doanh nghiệp. Tạo điều kiện thuận lợi để công nhân lao động có thời gian tham gia các hoạt động văn hóa, thể thao, giải trí. Xây dựng và nhân rộng các mô hình công nhân văn hóa, gia đình công nhân văn hóa, doanh nghiệp văn hóa gắn với đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh.
Qua hơn 20 năm đổi mới, cùng với quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, giai cấp công nhân nước ta đã có những chuyển biên quan trọng, tăng nhanh về số lượng, đa dạng về cơ cấu, chất lượng được nâng lên, đã hình thành ngày càng đông đảo bộ phận công nhân trí thức… nhưng đời sống văn hóa của giai cấp công nhân vẫn còn rất thấp.
Để tạo cơ sở pháp lý nhằm nâng cao đời sống văn hóa cho giai cấp công nhân, Đảng và Nhà nước đã có nhiều quan điểm, chủ trương chỉ đạo với các văn bản, cụ thể:
– Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc đã chỉ rõ: “Chăm lo văn hóa là chăm lo củng cố nền tảng tinh thần của xã hội, thiếu nền tảng tinh thần tiến bộ lành mạnh; không quan tâm giải quyết tốt mối quan hệ giữa phát triển kinh tế với tiến bộ và công bằng xã hội thì không thể có sự phát triển kinh tế-xã hội bền vững…”.
– Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 09 tháng 6 năm 2014 của Hội nghị Ban Chấp hành Trung ưng Đảng lần thứ 9 (Khóa XI) về phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước bền vững.
– Xây dựng đời sống văn hóa cho công nhân là một trong những chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, được Nghị quyết số 20/NQ-TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa X) về tiếp tục xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xác định: “Bổ sung, sửa đổi, xây dựng các chính sách để phát huy các nguồn lực và trách nhiệm của cả Nhà nước, người sử dụng lao động, các tổ chức chính trị-xã hội, của toàn xã hội và của công nhân trong việc chăm lo cải thiện đời sống vật chất, tinh thần cho công nhân tương xứng với năng suất lao động và những đóng góp của công nhân”.
– Nghị định số 29/2001/NĐ-CP ngày 14 tháng 3 năm 2001 của Chính phủ quy định về khu công nghiệp, khu chế xuất và khu kinh tế đã nêu: “Kết hợp chặt chẽ giữa quy hoạch phát triển khu công nghiệp với quy hoạch phát triển đô thị, phân bố dân cư, nhà ở và các công trình xã hội phục vụ công nhân làm việc trong khu công nghiệp”.
– Nghị định số 69/2008/NĐ-CP ngày 30 tháng 5 năm 2008 của Chính phủ về chính sách khuyến khích xã hội hóa đối với các hoạt động trong lĩnh vực giáo dục, dạy nghề, y tế, văn hóa, thể thao, môi trường đã đề ra các chính sách khuyến khích phát triển các cơ sở xã hội hóa văn hóa về văn hóa-xã hội, thể thao phục vụ nhân dân nói chung, công nhân ở các khu công nghiệp nói riêng.
– Quyết định số 1129/QĐ-TTg ngày 18 tháng 8 năm 2008 của Thủ tướng Chính phủ giao cho Bộ Xây dựng chủ trì phối hợp với các Bộ, ngành liên quan trình Thủ tướng Chính phủ Đề án phát triển nhà ở cho công nhân, xây dựng công trình sinh hoạt văn hóa, cơ sở phúc lợi xã hội tại các khu công nghiệp tập trung.
– Quyết định số 581/QĐ-TTg ngày 06 tháng 5 năm 2009 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2020.
– Quyết định số 1610/QĐ-TTg ngày 16 tháng 9 năm 2011 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình thực hiện Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” giai đoạn 2011-2015, định hướng đến năm 2020.
– Quyết định số 2478/QĐ-TTg ngày 30 tháng 12 năm 2015 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án Truyền thông về phát triển Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030.
Để thể chế hóa chủ trương trên, ngày 12 tháng 10 năm 2011 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1780/QĐ-TTg về việc phê duyệt Đề án “Xây dựng đời sống văn hóa công nhân ở các khu công nghiệp đến năm 2015, định hướng đến năm 2020”. Trong đó, có nội dung “Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao phục vụ công nhân ở các khu công nghiệp giai đoạn 2012-2015, định hướng đến năm 2020”. Xây dựng Quy hoạch này là bộ phận trọng yếu của công tác xây dựng đời sống văn hóa cho giai cấp công nhân; thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ, nội dung và giải pháp xây dựng đời sống văn hóa cho công nhân ở các khu công nghiệp. Ngày 10 tháng 10 năm 2016, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1934/QĐ-TTg về Kế hoạch triển khai thực hiện Chỉ thị số 52-CT/TW ngày 09 tháng 01 năm 2016 của Ban Bí thư Trung ương Đảng khóa XI về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho công nhân lao động khu công nghiệp, khu chế xuất.
Đánh giá thực trạng đời sống văn hóa công nhân lao động ở các khu công nghiệp, khu chế xuất của tỉnh Đồng Nai và khu vực Đông Nam Bộ
* Kết quả đạt được:
Nhìn chung trong những năm qua, tỉnh Đồng Nai và khu vực Đông Nam Bộ đã quan tâm triển khai, thực hiện công tác xây dựng đời sống văn hóa công nhân trong các khu công nghiệp, đồng thời nhân rộng phong trào xây dựng doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa theo các tiêu chí quy định của Trung ương.
– Đời sống văn hóa của một bộ phận công nhân lao động làm việc tại các khu công nghiệp đã được cải thiện: Mức hưởng thụ về văn hóa được nâng lên; tư tưởng, đạo đức, lối sống, nếp sống và tác phong làm việc công nghiệp có chuyển biến tiến bộ, thích ứng với cơ chế thị trường và môi trường sản xuất công nghiệp.
– Công tác xây dựng đời sống văn hóa công nhân bước đầu đã được các doanh nghiệp quan tâm, nhất là doanh nghiệp Nhà nước.
– Các sở, ban, ngành và chính quyền địa phương các cấp đã quan tâm thực hiện công tác xây dựng đời sống văn hóa công nhân, thông qua các hoạt động thiết thực, hiệu quả đã tạo điều kiện thuận lợi cho đội ngũ công nhân trên địa bàn tỉnh từng bước nâng cao đời sống văn hóa tinh thần, nâng cao nhận thức về pháp luật, chấp hành tốt các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của nhà nước cũng như các quy định của doanh nghiệp…
– Bên cạnh nhiệm vụ sản xuất, các doanh nghiệp trên địa bàn các tỉnh/thành phố thuộc khu vực Đông Nam Bộ đã quan tâm chăm lo đến đời sống văn hóa công nhân, thông qua các chế độ khen thưởng, hỗ trợ Tết cho công nhân; các hoạt động văn hóa văn nghệ, hội thi tiếng hát công nhân, các giải thể thao quần chúng như: Bóng đá, bóng chuyển, chạy bộ… được tổ chức thường xuyên và đồng đều. Điển hình, một số doanh nghiệp đã đầu tư xây dựng nhà trẻ phục vụ con em công nhân và xây dựng nhà ở ký túc xá cho công nhân…, qua đó góp phần nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho công nhân.
* Yếu kém tồn tại:
Bên cạnh những mặt đã đạt được, công tác xây dựng đời sống văn hóa công nhân trên địa bàn tỉnh Đồng Nai và khu vực Đông Nam Bộ vẫn còn một số tồn tại, cụ thể:
– Tỷ lệ công nhân tham gia các hoạt động văn hóa, thể thao còn thấp. Các hình thức sinh hoạt văn hóa, thể thao còn thiếu thốn, nội dung và phương thức còn nghèo nàn; môi trường văn hóa chưa đảm bảo; một bộ phận công nhân có biểu hiện suy thoái về tư tưởng, đạo đức, lối sống, mắc các tệ nạn xã hội.
– Chính sách, pháp luật về xây dựng đời sống văn hóa công nhân chưa đầy đủ và đồng bộ, thiếu các quy định, chế tài ràng buộc trách nhiệm xã hội của các chủ doanh nghiệp đối với công tác xây dựng đời sống văn hóa công nhân. Ở nhiều doanh nghiệp quan hệ lao động giữa người lao động và người sử dụng lao động chưa hài hòa, tiềm ẩn những diễn biến phức tạp.
– Quá trình triển khai, thực hiện Thông tư số 55/2013/TT-BTC ngày 06/5/2013 của Bộ trưởng Bộ Tài chính còn khó khăn vì chưa xây dựng được quy chế phối hợp để thực hiện bởi Đề án liên quan đến nhiều Sở, ban, ngành, Mặt trận và đoàn thể cùng phối hợp thực hiện, cho nên còn lúng túng.
– Một số số doanh nghiệp chưa quan tâm đến việc đăng ký và thực hiện các tiêu chí xây dựng “Doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa” hàng năm.
– Vẫn còn một số doanh nghiệp, người sử dụng lao động chưa quan tâm thực hiện đầy đủ các chế độ, chính sách đến người lao động, vì vậy tình hình đình công, lãn công ở một số doanh nghiệp vẫn còn xảy ra.
– Các thiết chế văn hóa dành cho người lao động còn nhiều thiếu thốn do khó khăn về chủ trương, quy hoạch, đầu tư.
Nhu cầu xây dựng đời sống văn hóa công nhân:
Cùng với sự phát triển của các khu công nghiệp, công nhân làm việc trong các khu công nghiệp gia tăng nhanh chóng về số lượng. Nhu cầu sinh hoạt văn hóa, thể thao của công nhân có xu hướng tăng lên, trong đó có khoảng 25% công nhân có nhu cầu học tập nâng cao tay nghề, khoảng 35% có nhu cầu sinh hoạt văn nghệ quần chúng và khoảng 40% có nhu cầu luyện tập thể dục, thể thao.
Đánh giá thực trạng hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao phục vụ công nhân lao động ở các khu công nghiệp của tỉnh Đồng Nai và khu vực Đông Nam Bộ:
* Kết quả đạt được:
– Chính sách, pháp luật về xây dựng đời sống văn hóa cho giai cấp công nhận được ban hành, tạo cơ sở pháp lý để các địa phương triển khai thực hiện.
– Xây dựng đời sống văn hóa cho giai cấp công nhân từng bước đạt được nhiều kết quả, thành lựu quan trọng. Đời sống văn hóa của một bộ phận công nhân lao động làm việc tại các khu công nghiệp, đã được cải thiện: Mức hưởng thụ về văn hóa được nâng lên; tư tưởng, đạo đức, lối sống, nếp sống và tác phong làm việc công nghiệp có chuyển biến tiến bộ, thích ứng với cơ chế thị trường và môi trường sản xuất công nghiệp.
– Công tác xây dựng đời sống văn hóa công nhân bước đầu đã được sự quan tâm của các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp Nhà nước. Đến nay, cả nước đã có 26 cung văn hóa, nhà văn hóa công nhân cấp tỉnh; trên 100 nhà văn hóa công nhân cấp huyện và tương đương; hàng nghìn nhà văn hóa, câu lạc bộ ở các doanh nghiệp hoạt động thường xuyên.
* Yếu kém, hạn chế:
– Nhận thức về xây dựng đời sống văn hóa cho công nhân còn nhiều hạn chế, bất cập.
– Nguồn lực xây dựng đời sống văn hóa cho giai cấp công nhân còn khó khăn, vướng mắc.
– Thiết chế văn hóa, thể thao cho giai cấp công nhân còn thiếu (đặc biệt là ở các Khu công nghiệp thi hầu hết chưa có).
– Tỷ lệ công nhân tham gia các hoạt động văn hóa, thể thao còn thấp. Các hình thức sinh hoạt văn hóa, thể thao còn thiếu thốn về nội dung và phương thức còn nghèo nàn; môi trường văn hóa chưa đảm bảo, một bộ phận công nhân có biểu hiện suy thoái về tư tưởng, đạo đức, lối sống, mắc các tệ nạn xã hội.
– Chính sách, pháp luật về xây dựng đời sống văn hóa công nhân chưa đầy đủ và đồng bộ, thiếu các quy định, chế tài ràng buộc trách nhiệm xã hội của các chủ doanh nghiệp đối với công tác xây dựng hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao phục vụ công nhân. Với yêu cầu cụ thể hóa thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa, thể thao của công nhân trong những năm tới; đòi hỏi phải tiếp tục đổi mới cơ chế, chính sách và có giải pháp đồng bộ, toàn diện để đẩy mạnh công tác xây dựng đời sống văn hóa công nhân.
Phấn đấu mục tiêu xây dựng đời sống văn hóa công nhân ở các khu công nghiệp cần đạt được trong thời gian tới:
– Có các thiết chế văn hóa, thể thao hoạt động thường xuyên, chất lượng, hiệu quả, môi trường văn hóa doanh nghiệp lành mạnh, quan hệ lao động hài hòa, ổn định và tiến bộ; công nhân có nếp sống văn hóa lành mạnh, tác phong lao động công nghiệp; đời sống vật chất, văn hóa tinh thần của công nhân ngày càng được cải thiện; doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh ổn định và phát triển bền vững.
– Xây dựng đời sống văn hóa cho công nhân theo phương châm phát huy vai trò chủ thể của giai cấp công nhận là chính. Nhà nước đóng vai trò hướng dẫn và hỗ trợ có cơ chế chính sách khuyến khích đầu tư, thu hút các nguồn lực xã hội hóa, huy động đóng góp của người sử dụng lao động để phát triển văn hóa cho giai cấp công nhân.
– Tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện các chính sách, pháp luật về xây dựng đời sống văn hóa cho công nhân trong tình hình mới; tạo cơ chế và sức mạnh tổng hợp phát triển hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao nhằm nâng cao mức hưởng thụ về văn hóa cho giai cấp công nhân.
– Tạo chuyển biến về nhận thức, nâng cao hiệu quả lãnh đạo của các cấp ủy Đảng, hiệu lực quản lý của các cấp chính quyền, sự phối hợp của các ngành, đoàn thể, ban quản lý các khu công nghiệp và các doanh nghiệp trong xây dựng đời sống văn hóa công nhân làm việc ở các khu công nghiệp.
– Xây dựng và phát triển hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao, tạo điều kiện để công nhân ở các khu công nghiệp hưởng thụ và tham gia các hoạt động văn hóa, thể thao là nhiệm vụ trọng tâm, then chốt trong xây dựng đời sống văn hóa công nhân ở các khu công nghiệp.
– Huy động các nguồn lực tham gia xây dựng đời sống văn hóa công nhân trên cơ sở thực hiện tốt trách nhiệm xã hội của các doanh nghiệp; phát huy vai trò chủ thể của công nhân; sự đầu tư, hỗ trợ của Nhà nước; hướng dẫn, tạo điều kiện của các ngành, đoàn thể thực hiện.
– Tổ chức các hoạt động xây dựng đời sống văn hóa công nhân phù hơn với tính chất, đặc điểm của các loại hình doanh nghiệp và điều kiện ở từng nơi; gắn xây dựng đời sống văn hóa với giải quyết những nhu cầu chính đáng của công nhân.
– Cụ thể hóa và tổ chức thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng; chính sách, pháp luật của Nhà nước về chăm lo đời sống văn hóa tinh thần của công nhân, trong đó có công nhân làm việc trong các khu công nghiệp.
– Xây dựng đời sống văn hóa công nhân gắn với quy hoạch xây dựng, phát triển các khu công nghiệp, xây dựng nhà ở và các công trình văn hóa, xã hội phục vụ công nhân.
– Huy động các nguồn lực tham gia xây dựng đời sống văn hóa công nhân trên cơ sở thực hiện tốt trách nhiệm xã hội của các doanh nghiệp; phát huy vai trò chủ thể của công nhân trong xây dựng đời sống văn hóa là chính; Nhà nước đóng vai trò hỗ trợ, khuyến khích, tạo điều kiện và ban hành cơ chế, chính sách huy động nguồn lực thực hiện.
– Nâng cao nhận thức pháp luật, ý thức tôn trọng và chấp hành pháp luật nói chung và pháp luật về văn hóa nói riêng của công nhân lao động và người sử dụng lao động trong các khu công nghiệp. Xây dựng đời sống văn hóa và môi trường văn hóa doanh nghiệp lành mạnh, phong phú; góp phần nâng cao đời sống văn hóa tinh thần của công nhân và xây dựng các doanh nghiệp phát triển bền vững.
Để nâng cao hiệu quả xây dựng đời sống văn hóa công nhân ở các khu công nghiệp ở tỉnh Đồng Nai và khu vực Đông Nam Bộ trong thời gian tới, chúng ta cần triển khai những giải pháp sau:
– Về lãnh đạo, chỉ đạo: Tổ chức phát động xây dựng đời sống văn hóa công nhân ở các địa phương; xây dựng đời sống văn hóa công nhân trở thành một nhiệm vụ chính trị của địa phương; định kỳ sơ kết, tổng kết, kiểm điểm, đánh giá tình hình thực hiện; gắn các hoạt động thanh tra, kiểm tra các doanh nghiệp trong việc thực hiện các chính sách, pháp luật về lao động và phê duyệt phát triển các khu công nghiệp phải có quy hoạch xây dựng nhà ở và các công trình văn hóa, xã hội phục vụ công nhân.
– Về chính sách: Xây dựng chính sách khuyến khích các doanh nghiệp chăm lo, đảm bảo đời sống vật chất và tinh thần của công nhân lao động; đầu tư kinh phí tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao cho công nhân; đưa các nội dung, tiêu chí xây dựng đời sống văn hóa công nhân vào hoạt động quản lý doanh nghiệp; chủ động tuyên truyền, vận động, bình xét, biểu dương công nhân có lối sống, nếp sống văn hóa lành mạnh.
– Về huy động các nguồn lực xây dựng đời sống văn hóa công nhân: Cụ thể hóa và thực thi Nghị định số 69/2008/NĐ-CP ngày 30 tháng 5 năm 2008 của Chính phủ “Về chính sách khuyến khích xã hội hóa đối với các hoạt động trong lĩnh vực giáo dục, dạy nghề, y tế, văn hóa, thể thao, môi trường”; huy động sự đóng góp tài chính của doanh nghiệp cho xây dựng thiết chế văn hóa, thể thao phục vụ công nhân lao động.
– Về nghiệp vụ: Bồi dưỡng nâng cao trình độ hiểu biết và kỹ năng tổ chức các hoạt động xây dựng đời sống văn hóa công nhân cho đội ngũ cán bộ công đoàn ở các doanh nghiệp; đổi mới nội dung, phương thức và nâng cao hiệu quả hoạt động của tổ chức công đoàn các cấp; xây dựng mô hình điểm và nhân rộng mô hình điểm về tổ chức và hoạt động văn hóa công nhân.
(Tham luận tại Hội thảo khoa học “Nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho công nhân ở các khu công nghiệp tỉnh Đồng Nai và Miền Đông Nam Bộ thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa – Tháng 10/2017)